خلاصه نشست

سي و هشتمين نشست علمي تخصصي مركز پژوهش­ هاي توسعه و آينده ­نگري با عنوان «الزامات برنامه‌ريزي منطقه‌اي در آستانه برنامه هفتم توسعه» روز سه شنبه، بيست و هفتم آبان­­ ماه با مديريت علمي دكتر قاسم رمضانپور نرگسي معاون مجلس و توسعه‌ منطقه‌اي با سخنراني آقايان: دكتر بانوئي استاد دانشگاه علامه طباطبائي، دكتر نعمتي رئيس امور استان‌ها و مناطق، دكتر بهبودي رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان شرقي و دكتر حاجتي رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان خوزستان با حضور همكاران سازمان برنامه و بودجه كشور و سازمان‌هاي مديريت و برنامه‌ريزي استان‌ها و برخي مراكز ذيربط، به‌صورت ويدئو كنفرانس (وبينار) برگزار شد.
دكتر رمضانپورنرگسي در آغاز نشست آسيب‌شناسي برنامه‌ريزي در كشور را پيشن‌نياز تدوين برنامه‌ هفتم توسعه عنوان كرده و بوجود آمدن تفاهم ميان كارگزاران اصلي برنامه‌ريزي (قوه مجريه و قوه مقننه) و ساير نهادهاي مرتبط و همراهي مردم (جلب اعتماد) را ضروري دانستند. ايشان همچنين، ابتناء برنامه هفتم بر پايه اسناد آمايش ملي و استاني را از نكات برجسته و متمايز كننده اين برنامه برشمرده و بر لزوم بكارگيري آمارهاي دقيق منطقه‌اي تاكيد كردند.

خلاصه‌اي از اهم موضوعات مطرح شده توسط سخنرانان در دو بخش «چالش‌ها» و «پيشنهادها و راهكارها»  به شرح زير است:

دكتر علي اصغر بانوئي (استاد دانشكده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائي) در سخنراني خود با عنوان «كاربرد حساب‌هاي منطقه‌اي در برنامه‌ريزي منطقه‌اي» به چالش­ها و راهكارهاي زير اشاره داشتند.

چالش‌ها:

• تعريف واحدي از «منطقه» در نظام برنامه‌ريزي كشور و نظام آماري وجود ندارد. بر مبناي اسناد آمايش، كشور به «۹ منطقه» تقسيم شده است، در حالي كه در حساب‌هاي منطقه‌اي مركز آمار، منظور از «منطقه»، همان استان است.
• آمارهاي استاني (مناطق) براساس روش مخارج توليد نشده و اين موجب ايجاد محدوديت در برنامه‌ريزي منطقه‌اي است.
• نحله فكري در نظام برنامه‌ريزي منطقه‌اي كشور و  نسبت آن با بنيه‌هاي آماري كشور نامشخص است. نحله فكري فضاگريز نمي‌تواند در برنامه‌ريزي منطقه‌اي توفيق چنداني به دست آورد زيرا زمان را بر مكان مقدم مي‌شمارد.

  پيشنهادها و راهكارها:

• آمارهاي منطقه‌اي همزمان به صورت درآمد و مخارج توليد شود.
• آمارهاي مبادلات درون استاني، بين استاني و دنياي خارج (خارج از كشور) توليد شود.

  دكتر عليرضا نعمتي (رئيس امور استان‌ها و مناطق سازمان‌ برنامه و بودجه كشور) در سخنراني­ خود تحت عنوان «ملاحظاتي پيرامون بودجه‌ريزي منطقه‌اي - بخشي (ظرفيت‌ها و چالش‌ها)» چالش­ها و راهكارهاي زير را برشمردند:

  چالش­ها:

• سهم اعتبارات هزينه‌اي و تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي از بودجه عمومي كشور (حداكثر ۱۱ درصد) بسيار ناچيز است.
• در نظام بودجه‌ريزي كشور تمايل بالايي به تمركز گرايي وجود دارد به ويژه در طرح‌هاي استاني.
• همسويي و هم افزايي لازم ميان اعتبارات تملك ‌دارايي‌هاي سرمايه‌اي استاني و ملي وجود ندارد. (به عنوان مثال، از ۲۰۰ برنامه، در حدود ۸۰ برنامه، تفكيك لازم در عمليات و وظايف استاني و ملي وجود ندارد).
• براي قريب به ۹۰ درصد از بودجه عمومي كشور برش‌هاي استاني وجود ندارد.
• ميان برنامه‌هاي توسعه استان و برنامه‌هاي ميان مدت ملي هماهنگي لازم وجود ندارد.
• براي شوراي برنامه‌ريزي استان امكان مديريت يكپارچه وجود ندارد.
• ابزارها و سازوكارهاي انگيزشي لازم در اختيار ستاد تجهيز درآمدها در استا‌ن‌ها قرار داده نشده است.
• در ميان برخي احكام قوانين و اسناد بالادستي در ارتباط با نهادهاي توسعه‌اي و برنامه‌ريزي استاني تناقض و تعارض وجود دارد.

  پيشنهادها و راهكارها:

• در برنامه‌ هفتم توسعه، الزام به تفكيك كامل برنامه‌ها، طرح‌ها و عمليات استاني از ملي مورد توجه قرار گيرد.
• شركت‌هاي دولتي در ارائه مسئوليت اجتماعي و نهادهاي عمومي غيردولتي در ارائه برش استاني فعاليت‌هاي خود با شوراي برنامه‌ريزي و توسعه استان‌ها هماهنگي كامل را داشته‌ باشند.
• در قوانين ناظر بر اختيارات شوراي برنامه‌ريزي و توسعه استان و قانون استفاده متوازن از امكانات كشور بازنگري صورت گيرد.

  دكتر داوود بهبودي (عضو هيات علمي دانشگاه و رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان شرقي) در سخنراني خود تحت عنوان «نقش و جايگاه برنامه‌ريزي منطقه‌اي در نظام برنامه‌ريزي كشور» به چالش ­ها و راهكارهاي زير اشاره داشتند:

  به چالش­ها:

• در نظام برنامه‌ريزي كشور الگوي معين براي تلفيق و هماهنگي برنامه‌ ميان منطقه‌، بخش و ملي وجود ندارد.
• طرح‌هاي توسعه‌اي در كشور به دليل تكيه بيش از حد بر فرايند برنامه‌ريزي سنتي، از تحولات و فرصت‌هاي پيش رو غفلت مي‌كنند.
• در نظام برنامه‌ريزي فعلي كشور پايش حين اجرا مورد توجه قرار نمي‌گيرد و مشكلات بوجود آمده مرتفع نمي‌شود.

  پيشنهادها و راهكارها:

• برنامه‌ريزي آينده پژوهانه در برنامه‌ريزي مورد توجه واقع شود زيرا همزمان انعطاف‌پذيري، سازماندهي و جامع‌نگري و درون‌نگري را پوشش مي‌دهد.
• عدم قطعيت‌هاي كليدي در برنامه‌ريزي بايستي مورد توجه قرار گرفته و برنامه‌ريزي بر مبناي رويكردهاي آيند‌ه‌‌نگرانه و سناريو نويسي باشد.
• پايش مستمر روندهاي توسعه و نحوه تأمل كارگزاري برنامه به منظور ساماندهي و مديريت يكپارچه مي‌بايست مورد توجه واقع شود. به عبارتي به منظور تحقق اهداف برنامه پايش و ارزيابي مناسب يك ضرورت اجتناب‌ناپذير است.

  دكتر اميد حاجتي (رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان خوزستان) در سخنراني خود با عنوان «آسيب‌شناسي تجربيات برنامه­ريزي منطقه­اي» به چالش­ها و راهكارهاي زير اشاره داشتند:

  چالش­ها:

• نهايي نشدن سند آمايش ملي موجب شده است استان‌‌ها در اسناد آمايشي خود به مأموريت اصلي توجهي نكرده و به تقسيم وظايف ملي بي­توجه‌ باشند.
• ميان استان‌هايي كه به عنوان يك منطقه در نظر گرفته‌ شده‌اند بعضاً پيوندهاي قابل اعتناي وجود ندارد.
• به شوراي برنامه‌ريزي و توسعه استان اختيارات و ابزارهاي لازم براي پيشبرد برنامه‌ها و پروژه داده نشده است.
•  نهادها و شوراهاي تصميم‌گير متعددي در استان‌ها وجود دارد كه هماهنگي و همكاري لازم ميان آن‌ها برقرار نمي‌شود.
• معيارهايي كه براي ارزيابي استان‌ها بكار مي‌رود معمولاً اهداف توسعه‌ منطقه‌اي را در نظر نمي‌گيرد.
• تصميم‌گيري در خصوص مزيت‌هاي اصلي استان‌ها از نهادهاي برنامه‌ريزي منطقه‌اي گرفته شده است و موجب  اختلال در فرايند سياست‌گذاري در ساير حوزه‌هاي استان مي‌شود.

  پيشنهادها و راهكارها:

• بعد از نهايي شدن سند ملي آمايش كشور، اسناد آمايش استان‌ها مورد بازبيني قرار گيرد و به طور مشخص تقسيم كار و مأموريت ملي هر استان معين گردد.
• به جز حوزه سياست‌ خارجي، امنيت ملي و بخش نفت ساير اختيار با تقسيم كار منطقي و ساختار متناسب در برنامه‌هاي ميان مدت پنج‌ساله توسعه در اختيار نهاد‌هاي برنامه‌ريز استان‌ها قرار داده شود.

شايان ذكر است محتواي ارائه شده از سوي سخنرانان در اين نشست علمي و تخصصي و مستندات و متن كامل مشروح گفتگوهاي ساير نشست­ هاي تخصصي، در بخش پايگاه دانشِ سايت مركز به آدرس www.dfrc.ir در دسترس علاقه ­مندان قرار دارد.

تصاوير