مهدي پاكذات رئيس مركز پژوهش‌هاي توسعه و آينده‌نگري در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادي خبرگزاري تسنيم، به مسائلي چون نقش مركز پژوهش‌هاي توسعه و آينده‌نگري و ساختار اين مركز، ريل‌گذاري جديد و مختصات جديد اين مركز و ... پرداخت.

متن اين گفتگو به شرح ذيل است:

در ابتداي گفت‌وگو در خصوص نقش مركز پژوهش‌هاي توسعه و آينده نگري و ساختار اين مركز صحبت كنيد

مركز پژوهش‌هاي توسعه و آينده‌نگري سازمان برنامه و بودجه كشور از سال ۱۳۹۶ به منظور پشتيباني انديشه‌اي از نظام برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي در قالب بازوي پژوهشي و آموزشي سازمان برنامه و بودجه، شروع به فعاليت كرده است.

اين مركز با ۵ گروه پژوهشي در موضوعات مرتبط با نيازهاي سازمان برنامه و بودجه طراحي شده است. با وجود اين طراحي و تلاش همكاران براي ايجاد، تثبيت و هويت‌سازي، در دوره‌هاي پيشين اين مركز همانند بسياري از مراكز پژوهشي ذيل دستگاه‌هاي اجرايي كشور دچار برخي آسيب‌هاي كاركردي بود كه در طول كمتر از يك سال گذشته با مشاركت همكاران مركز مسير حركتي را اصلاح كرديم و اكنون از يك مركز كم‌توان و تازه‌كار در ديدگاه ذي‌نفعان اصلي به مركزي با مختصات مشاور امين اثرگذار در ذهن سياستگذار سخن مي‌گوييم.

در خصوص اين ريل‌گذاري جديد و بخصوص مختصات جديد مركز بيشتر توضيح دهيد

واقعيتِ مراكز پژوهشي دستگاه‌هاي اجرايي با كاركرد مورد انتظار از اين مراكز فاصله زيادي دارد. به عنوان مثال پژوهشگران مراكز پژوهشي دستگاه‌هاي اجرايي كمتر به قيود و نيازهاي اساسي دستگاه‌هاي اجرايي توجه دارند و همواره خود را در هاله‌اي از اشراف علمي نسبت به دستگاه اجرايي مي‌بينند و در مقابل دستگاه اجرايي نيز مراكز پژوهشي وابسته را به اصطلاح دور از واقعيت ميدان اجرا مي‌دانند. اين شكاف باعث مي‌شود تا مراكز پژوهشي عملا از كارايي اصلي خود كه همانا حل نيازهاي پژوهشي سازمان مطبوع خود است باز بمانند. لذا ما در مركز پژوهش‌ها با استفاده از پتانسيل موجود و تنها با بهره‌گيري از ابزار اقناع‌سازي با حداقل تغييرات مديريتي مسير پژوهشي مركز را اصلاح و بازبيني كرديم. اكنون مركز پژوهش‌هاي توسعه و آينده‌نگري به عنوان يك بازيگر فعال، تمام ظرفيت خود را در خدمت رفع نيازهاي پژوهشي سازمان برنامه و بودجه قرار داده است و اين پژوهش‌ها را تا مرحله كاربست و اجرا امتداد مي‌دهد.

ابزار شما در رفع نيازهاي پژوهشي سازمان برنامه و بودجه چيست؟

اين مركز به صورت هفتگي و مستمر با برگزاري نشست‌هاي علمي و تخصصي مبتني بر نيازهاي به روز سازمان تلاش كرده است به صورت گسترده با استفاده از ظرفيت كارشناسي استان‌ها و مراكز علمي معتبر، امكاني براي گفت‌وگوي عميق و ارائه راه‌حل‌هاي اجرايي براي سازمان را مهيا كند. ما در هفته گذشته هشتاد و هفتمين نشست مركز را برگزار كرديم.

از سوي ديگر مركز با توليد گزارش‌هاي سياستي كوتاه و كاربردي در حوزه‌هاي متنوع نيازهاي فوري و پژوهشي سازمان را مرتفع مي‌كند در طول ۱۰ ماه ۳۲ گزارش سياستي فوري در مركز توليد شده است. در بخش ديگر، همرساني يافته‌هاي پژوهشي با هدف همراه‌سازي شبكه ذي‌نفعان بود كه در ۵ كلان‌پروژه آمايش سرزمين، برنامه هفتم توسعه، پشتيباني پژوهشي از لايحه بودجه سنواتي، واكاوي تبصره هاي بودجه با هدف اصلاح بنيادين در ساختار تدوين بودجه، ايده‌پروري و استفاده از ابزارهاي نوين به منظور رفع نيازهاي آينده كشور تنها گوشه‌اي از تغيير ريل اين مركز به شمار مي‌رود.

ما در ابتداي فعاليت بر اساس رهنمودهاي رئيس سازمان برنامه و بودجه بر اين باور بوديم كه بايد از تمام ظرفيت علمي كشور چه در حوزه پژوهشي و چه در بستر جامعه انديشگاهي و دانشگاهي استفاده كنيم. در عين حال بر اين باور استوار بوديم كه بايد مركز را به لحاظ نيروي انساني چابك و كوچك نگه داريم لذا در اين بين از مدل مديريت پژوهش استفاده كرديم. توليد ۷۲ گزارش پژوهشي مسئله محور در اين مدت تنها گوشه‌اي از خط توليد اين مركز به شمار مي‌رود.

يا در بحث تبصره‌هاي بودجه با مدل انديشكده‌ها حركت تحولي را به منظور فهم و اصلاح ساختار بودجه آغاز كرديم و اميدواريم كه نتايج اين حركت در بودجه ۱۴۰۲ تا حدودي نمايان شود. لازم به ذكر است از اواخر مهر ماه ۱۴۰۰، مركز پژوهش‌هاي توسعه و آينده‌نگري مسئوليت مطالعات پشتيبان تدوين برنامه هفتم توسعه را عهده‌دار شد كه اين مسئوليت را تا مرحله تهيه و تحويل پيش‌نويس سياست‌هاي كلي و نظام نامه تدوين برنامه به سازمان پيگيري كرد. مسئله‌محور بودن، توجه به بايدهاي سند ملي آمايش سرزمين و  عبور از روش برنامه‌ريزي جامع و اهتمام به رويكرد برنامه‌ريزي مبتني بر هسته‌هاي كليدي در تدوين برنامه هفتم از اقدامات پژوهشي اين مركز در تدوين بايسته‌هاي برنامه هفتم توسعه است.

همچنين اين مركز در جهت افزايش درصد تحقق برنامه هفتم توسعه، رويكرد را از پژوهش براي پژوهش به مسئله محوري در پژوهش و افزايش ارتباط گسترده با مراكز علمي كشور ، تغيير داد.

مركز چه نقش مشخصي در تدوين سند ملي آمايش داشت؟

تدوين سند ملي آمايش سرزمين از جمله اقدامات ديگري است كه در راستاي اجراي برنامه ششم توسعه بر عهده سازمان برنامه و بودجه كشور و مركز پژوهش هاي توسعه و آينده‌نگري قرار گرفت. سند ملي آمايش سرزمين يكي از اسناد راهبردي مبتني بر سياست‌هاي كلي نظام است كه مجموعه‌اي از سياست‌ها و راهبردهاي لازم جهت تحقق استقرار مطلوب جمعيت و فعاليت در افق ۱۴۲۴ در آن طراحي شده است. لذا در راستاي پياده‌سازي اين سند، وظيفه كمك به الزامات تحقق و اجرايي شدن سند آمايش بر عهده اين مركز قرار گرفت و توانستيم آمايش سرزمين را در ادبيات سياستگذاران كشور به صورت گسترده ترويج كنيم.

علاوه بر اين در تدوين برنامه هفتم توسعه نيز يكي از مهمترين نكات، محوريت برنامه برمبناي سند آمايش سرزمين است كه از جمله اقدامات شبكه پژوهشي اين مركز به شمار مي‌رود. از ديگر اقدامات انجام شده و در دست اقدام در اين مركز مي‌توان به شروع تهيه گزارش‌هاي پشتيبان تدوين لايحه بودجه سال ۱۴۰۲، بررسي عملكرد اقتصادي مناطق آزاد ايران در يك دوره ۸ ساله (۹۹ تا ۹۲) و مطالعات توسعه منطقه مكران اشاره كرد.

جايگاه يك مركز پژوهشي تراز كجا بايد باشد؟

در تكميل زنجيره پژوهش، دانشگاه‌ها در ابتداي اين حلقه به عنوان مراكز توليد علم فعاليت مي‌كنند و در واقع دانشگاه‌ها با توليد علم پايه‌هاي حل مسائل را مي توانند توليد كنند. مراكز مطالعاتي به عنوان حلقه دوم هستند يكي از كار ويژه هاي مراكز مطالعاتي نشان دادن و ترسيم وضع موجود است به گونه‌اي كه سياست‌گذار بتواند به داده‌ها و يافته‌هاي آن اعتماد كامل داشته باشد.

معمولاً اين مراكز مطالعاتي به حل مسئله ورود نمي‌كنند، اگر هم ورودي داشته باشند، در محدوده جمع آوري راه حل‌هاي ارائه شده در گذشته است. حلقه سوم زنجيره مراكز پژوهشي هستند، اين مراكز همواره در پي پيدا كردن راه حل‌هاي جديد به منظور حل مسائل هستند. در عين حال اين مراكز بايد با دو ديدگاه آينده نگري و آينده نگاري، افق روشني را پيش چشم سياست‌گذار قرار دهند. حلقه چهارم اين زنجيره انديشكده‌ها هستند، به اين معنا كه انديشكده‌ها مسئله را نه تنها در نظر و ذهن سياست‌گذار بلكه روي زمين حل مي‌كنند.

شعار اصلي انديشكده‌ها حل مسئله با دستان خالي است با اين وجود يك مثلث جادويي با سه ضلع قدرت، توانايي و پذيرش در دست انديشكده‌ها وجود دارد كه امكان حل مسئله را به اين مجموعه‌ها مي‌دهد. سه ضلع تيم توانمند، اخذ حمايت اركان قدرت و ايجاد مقبوليت عمومي تشكيل دهنده مثلث جادويي اين مراكز به شمار مي‌رود. ضلع ايجاد مقبوليت در نسبت با رسانه تعريف مي‌شود. در واقع رسانه ها مي توانند در كاركرد درست خود حل مسئله را به بهترين شكل امكان سازي كنند. ما در مركز پژوهش‌ها تلاش داريم تا به سمت فعاليت انديشكده‌اي حركت كنيم و مسئله را در عمل حل كنيم.

همانگونه كه اشاره كردم ما در مركز تلاش مي‌كنيم با استفاده از افراد با تجربه و پيران خردمند از يك سو و ظرفيت علمي و عملي جامعه دانشگاهي و انديشگاهي از سوي ديگر به سمت رفع نيازهاي مطالعاتي سازمان برنامه و بودجه حركت كنيم.

در اين بين وضعيت نخبگي و بدنه كارشناسي عظيم سازمان برنامه و بودجه كار در اين زمينه را با دشواري شيريني همراه كرده است. تك تك پژوهش ها و نشست هاي علمي ما توسط كارشناسان فهيم سازمان برنامه رصد مي شود و اين مهم تلاش و دقت همكاران ما را با جديت بالاتري همراه كرده است. لذا به گمانم ما توانسته ايم با اتخاذ شعار چابك، مسئله محور و نو آور مركز پژوهش‌ها را به عنوان مدلي از مركز پژوهش‌هاي تراز انقلاب اسلامي در آستانه هفته دولت به مردم و دولتمردان معرفي كنيم.

دريافت لينك خبر