به گزارش روابط عمومی مرکز، پنجمین نشست بین‌المللی و دویست و دومین نشست علمی تخصّصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان «پیامدهای تخریب زمین و تغییرات آب و هوایی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور» برگزار شد. در این نشست، مصطفی محقق؛ هماهنگ کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) به عنوان مدیر علمی نشست و همچنین فرزام پوراصغر سنگاچین؛ پژوهشگر و صاحب‌نظر حوزه محیط زیست و سانجی کومار سریواستاوا؛ رئیس کاهش خطر بلایا در کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه (ESCAP) به عنوان سخنران نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.
در ابتدای نشست، مهدی رازپور، رئیس گروه آموزش مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری به عنوان دبیر نشست گفت: تغییرات آب و هوایی یکی از مهمترین بحران‌های جهانی است که تمامی بخش‌های زندگی بشری و طبیعی را تحت تأثیر قرار داده و به‌طور مستقیم بر منابع غذایی، سلامت عمومی و امنیت آبی تأثیر گذاشته است. این تغییرات موجب افزایش دما، تغییر در الگوهای بارش، خشکسالی و افزایش سیلاب‌ها در کشور ایران شده است. تغییرات آب و هوا نه تنها تهدیدی برای گونه‌های گیاهی و جانوری است، بلکه توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است. به همین دلیل، باید اقدامات جدی، جامع و بلندمدت برای مقابله با این بحران‌ها و کاهش ریسک آن اتخاذ شود. 
وی ادامه داد: فقدان چشم انداز، راهبرد بلندمدت و برنامه ملی همه جانبه برای مقابله با تغییرات اقلیمی و آثار منفی آن، محدودیت‌های فناوری و ضعف در استانداردها و مقررات فنی برای کاهش ریسک تغییرات آب و هوایی در برنامه و بودجه ملی و بخشی، کمبود منابع مالی، نبود هماهنگی و یکپارچگی بین¬المللی میان دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و بخش خصوصی و محدودیت دسترسی به داده‌های باکیفیت بالا و انسجام یافته از مهم¬ترین موانع و چالش¬های داخلی در مواجهه با این پدیده در حال وقوع است.
مهدی رازپور در خصوص اهداف برگزاری این نشست علمی-تخصصی خاطرنشان کرد: ارائه بینشی روشن از وضعیت کنونی، پیش‌بینی روندهای آتی و تدوین راه¬حل¬های مناسب برای کاهش ریسک و پیامدهای منفی این پدیده در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، امری اجتناب¬ناپذیر است. به همین جهت در این نشست به بررسی آثار تغییرات جوی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران و پیشنهاد برنامه¬ها و استراتژی‌ها، توصیه¬ها و راه¬حل¬های کلان در سطوح سیاست‌گذاری و گسترش همکاری‌های منطقه¬ای و بین‌المللی برای کاهش آثار منفی تغییرات اقلیمی خواهیم پرداخت.
در ادامه نشست، مصطفی محقق؛ هماهنگ کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) به عنوان مدیر علمی نشست ضمن اشاره به اهمیت موضوع گفت: ما باید با برگزاری نشست‌ها و ایجاد هماهنگی بین سازمانی به این موضوع کمک کنیم که میزان تأثیر تغییرات اقلیمی و آب و هوایی بر جامعه و اقتصاد را بسنجیم و با آمار و ارقام و مستندات و شواهد نشان دهیم که این تغییرات اقلیمی چه پیامدهایی را ایجاد می‌کند و با این آمار و ارقام به دنبال پیدا کردن راه‌حل مناسب برای این موضوع باشیم.
مصطفی محقق افزود: ما امروزه با چند اصطلاح مواجه هستیم که تمام جامعه در مورد آن در حال بحث و گفتگو هستند؛ این چهار اصطلاح مواردی از جمله تاب‌آوری، کاهش ریسک و اهداف توسعه پایدار را شامل می‌شود. بین این سه اصطلاح یک رابطه منطقی وجود دارد که بهتر است در پژوهش‌ها به آن توجه شود. در ابتدا اولین اقدام ایجاد تاب‌آوری در مردم و دستگاه‌ها و جامعه برای مقابله با حوادث و سوانح است که بتوانند در برابر حوادث پایداری و تاب‌آوری داشته باشند. پس از ایجاد تاب‌آوری ما به سراغ بررسی ریسک‌های موجود و کاهش ریسک‌های احتمالی در آینده برویم. در نهایت با محقق شدن دو پیش‌نیازی که به آنها اشاره شد موجب تحقق توسعه پایدار شویم. بنابراین برای تحقق اهداف توسعه پایدار، شرط اول تاب‌آوری و شرط دوم بررسی ریسک‌های موجود و ریسک‌های احتمالی آینده است.
هماهنگ کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه تشریح کرد: ما برای موفقیت در امر توسعه باید عواملی که موجب افزایش ریسک می‌شوند را از بین برده و موجب کاهش ریسک در آینده شویم. برای اندازه‌گیری ریسک‌ها دو معیار وجود دارد که یکی معیار احتمال وقوع ریسک و معیار دوم پیامدهای ریسک‌ها هستند که باعث ارزیابی و اندازه‌گیری ریسک‌ها می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: با ارزیابی و اندازه‌گیری ریسک‌ها می‌توان میزان کوچک و بزرگ‌بودن ریسک و پیامدهای احتمالی ریسک‌ها را ارزیابی کرد و حتی در برخی موارد محل وقوع ریسک را نیز می‌توان تشخیص داد. در نتیجه با اندازه‌گیری ریسک‌ها امکان جلوگیری از ریسک‌های شدید که موجب بروز اثرات مخرب در جامعه و اقتصاد می‌شود نیز فراهم خواهد آمد.
در ادامه نشست، فرزام پوراصغر سنگاچین؛ پژوهشگر و صاحب‌نظر حوزه محیط زیست به عنوان سخنران نشست ضمن اشاره به گازهای گلخانه‌ای به عنوان یکی از خطرات کره زمین در آینده گفت: بسیاری از دانشمندان و همچنین بسیاری از اقتصاددانان بر این باورند که محدودیت بعدی که جهان باید با آن مقابله نماید آثار و پیامدهای حاصل از انتشار گازهای گلخانه‌ای یا تغییرات آب و هوای جهان است. انتشار حجم عظیمی از گازهای گلخانه‌ای ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی سیستم آب و هوای کره زمین در ابعاد جهانی و منطقه‌ای را تغییر داده است که بخشی از این تغییرات به فعالیت‌های انسانی نسبت داده می شود. اصطلاح تشدید اثر گازهای گلخانه‌ای اشاره به این موضوع دارد که آب و هوای جهانی در اثر افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی در حال تغییر است.
وی ادامه داد: سیستم بسته کره زمین بسیار آسیب‌پذیر است و هر گونه اختلال و ناهنجاری حتی در سطح خرد در هر یک از اجزای آن می‌تواند به معضلات زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و بعضاً سیاسی گسترده‌ای منتهی گردد. این موضوع را به‌سادگی می‌توان در چارچوب تئوری اثر پروانه‌ای BUTTERFLY EFFECT تشریح کرد. اثر پروانه‌ای به این موضوع اشاره می‌کند که اتفاقات کوچک و جزئی زندگی ما گاهی اوقات سرنوشت ما را به طور کامل تغییر می‌دهد.
فرزام پوراصغر سنگاچین تشریح کرد: بر اساس اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت اصل هفتم بیانیه ریو ۱۹۹۲، دولت‌ها باید برای برخورداری از روح مشارکت جهانی، در حفاظت، حمایت، اصلاح سلامت و یکپارچگی زیست‌بوم‌های کره زمین بکوشند. کشورها به‌تناسب سهمشان در تخریب محیط زیست مسئولیت‌های مشترک اما متفاوتی دارند. کشورهای توسعه‌یافته اذعان دارند که نسبت به مشکلاتی که برای محیط زیست جهانی به وجود می‌آورند و متناسب با فناوری‌ها و منابع مالی در اختیار خود، در قبال مسائل جهانی توسعه پایدار مسئولیت بیشتری را عهده‌دار شوند.
این پژوهشگر در ادامه در بیان پیامدهای منفی تغییرات آب و هوایی، مواردی از جمله کاهش بازدهی محصولات کشاورزی، افزایش ابتلا به بیماری‌های مسری، افزایش مرگ‌ومیر ناشی از گرمازدگی، افزایش خطر وقوع سیل در اثر بارندگی‌های شدید، افزایش فرسایش خاک، افزایش فشار بر نظام‌های بیمه دولتی و خصوصی، افزایش احتمال وارد شدن خسارت به برخی از محصولات زراعی و افزایش تقاضا برای وسایل الکترونیکی سرمازا و کاهش عرضه انرژی را از مهم‌ترین پیامدهای منفی ناشی از تغییرات آب و هوا برای نظام‌های انسانی برشمرد.
وی همچنین در خصوص آثار و پیامدهای تغییرات اقلیمی بر آب و هوای کشور گفت: جمهوری اسلامی ایران به دلیل شرایط اکولوژیکی، موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در کمربند خشک کره زمین در زمره کشورهای آسیب‌پذیر ناشی از تغییرات اقلیمی شناخته شده و به‌شدت تحت‌تأثیر این پدیده قرار دارد و در آینده نیز بیشتر تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت.
این صاحب‌نظر حوزه محیط زیست در بیان توصیه‌ها و مضامین سیاستی به مواردی از قبیل تدوین نقشه راه و راهبردها و برنامه اقدام سازگاری با تغییر اقلیم، بازبینی و بازنگری سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه مبتنی بر سازگاری با تغییر اقلیم، شناسایی آسیب‌پذیری‌ها و افزایش تاب‌آوری در برابر تغییر اقلیم، توسعه جنگل‌کاری و جلوگیری از تغییر کاربری اراضی طبیعی، تقویت و توانمندسازی کشور برای استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی و شناسایی بهترین گزینه‌های سیاست‌گذاری و شناسایی خلاءها و کاستی‌های سیاست‌گذاری در مقیاس منطقه‌ای ملی و محلی برای سازگاری با تغییر اقلیم اشاره کرد.
در ادامه این نشست سانجی کومار سریواستاوا؛ رئیس کاهش خطر بلایا در کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه (ESCAP) به عنوان سخنران دیگر نشست ضمن اشاره به مسائل آسیا و اقیانوسیه گفت: اگر بخواهیم اتفاقات و تأثیرات آب و هوا و اقلیم بر اقتصاد و جامعه را در ۵۰ سال آینده بررسی کنیم در ابتدا باید به تأثیر این مؤلفه در ۵۰ سال گذشته توجه کرده و مورد بررسی قرار دهیم. در طی پنجاه سال گذشته تقریباً ۶۰ درصد از مردم آسیا و اقیانوسیه تحت‌تأثیر زلزله و سونامی بودند و این عامل بیشترین کشته را در آسیا داشته است.
سانجی کومار سریواستاوا ادامه داد: در پنجاه سال آینده آنچه که بیشترین تأثیر را بر جامعه و اقتصاد در آسیا و اقیانوسیه خواهد گذاشت تأثیرات افزایش دما است. میزان افزایش دما در طی پنجاه سال آینده می‌تواند ۸۰ درصد از مردم آسیا و اقیانوسیه را در معرض خطر قرار دهد. این عامل بیشترین تأثیر را بر روی اقتصاد و تولید ناخالص ملی GDP خواهد گذاشت که موجب خواهد شد ما دیگر نتوانیم به آن اهداف توسعه پایدار که در برنامه‌های خود تدوین کرده‌ایم برسیم.
رئیس کاهش خطر بلایا در کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در ادامه خاطرنشان کرد: تأثیرات اقلیمی و آب و هوایی بر مناطق به صورت یکسان و یکنواخت نیست و در برخی مناطق بسیار زیاد و در برخی مناطق تأثیر اندک است. ما یک سری مناطق به عنوان مناطق کانونی داریم که تأثیرات اقلیمی و آب و هوایی در این مناطق نسبت به مناطق دیگر بسیار زیاد است و ریسک‌های متعددی با پیامدهای شدیدتر را به دنبال خواهد داشت.
وی در ادامه در خصوص موضوع مسیرهای مقابله با سوانح و بلایا برای کشورها تشریح کرد: در این مسیر کشورها در ابتدا باید شرایط فعلی مخاطرات در کشور را بدانند و بتوانند کانون‌های چند ریسکی در کشور را بشناسند و در ادامه در گام بعدی بتوانند از طریق سیاست‌گذاری به این سوانح و تغییرات اقلیمی پاسخ‌دهی داشته باشند و برای کاهش ریسک این مخاطرات تلاش کنند. به جز از موارد یاد شده کشورها باید به لحاظ مالی نیز بودجه لازم را برای مقابله با بلایا و ریسک‌های تغییرات اقلیمی را داشته باشند.
در ادامه نشست کارشناسان و صاحب‌نظران حاضر در نشست، به بیان نقطه‌نظرات و طرح سؤالات خود پرداختند.
شایان‌ذکر است این نشست در تاریخ ۱۸ اسفندماه ۱۴۰۳، به‌صورت حضوری و مجازی با مشارکت دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی، دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و اندیشکده‌ها در سالن دکتر حسین عظیمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد.

مشاهده فیلم و دریافت فایل نشست