کتاب  "فلسفه سیاسی آدام اسمیت؛ تجربه‌گرایی و اندیشه‌پردازی" به نویسندگی گری اسمیت و ترجمه دکتر محمود متوسلی، محبوبه وهابی ابیانه و فرزانه بیات ترک در کافه کتاب مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری معرفی شد.
کتاب  فلسفه سیاسی آدام اسمیت؛ تجربه‌گرایی و اندیشه‌پردازی  با هدف بازشناسی اندیشه‌های اسمیت نوشته شده است؛. گری اسمیت می‌خواهد نشان دهد که اسمیت نه تنها یک اقتصاددان، بلکه فیلسوفی جامع‌نگر بود که نظریه‌هایش ریشه در تجربه‌گرایی اسکاتلندی داشت.

نویسنده تأکید می‌کند که اسمیت جامعه را به‌مثابه نظامی زنده و تکاملی می‌دید که در آن نهادها، قوانین، اخلاق و بازارها در طی زمان و از دل رفتارهای فردی شکل می‌گیرند، نه از طریق طراحی آگاهانه یا مهندسی اجتماعی.
هدف کتاب آن است که نشان دهد مفاهیم کلیدی چون نظم خودانگیخته، پیامدهای ناخواسته، تکامل تاریخی نهادها و استعاره‌ی دست نامرئی تنها ابزارهایی برای تحلیل اقتصاد نیستند، بلکه چارچوبی کلان برای فهم پویایی‌های اخلاق، حقوق، سیاست و علم نیز به شمار می‌آیند.
از نگاه گری اسمیت، دستاورد اصلی آدام اسمیت ارائه‌ی نوعی فلسفه سیاسی ـ اجتماعی است که توضیح می‌دهد چگونه آزادی فردی و جست‌وجوی منافع شخصی می‌تواند در بستری نهادی، به نظم اجتماعی و پیشرفت اقتصادی بینجامد. بدین ترتیب، کتاب نشان می‌دهد که چرا اندیشه‌های اسمیت نقطه عطفی در تاریخ اندیشه غرب و آغازگر مسیر توسعه اقتصادی مدرن بوده‌اند.

خلاصه فصل به فصل کتاب 

فصل اول: نظم خودانگیخته در تفکر سیاسی لیبرال
در این فصل نویسنده نشان می‌دهد که سنت لیبرال، به‌ویژه نزد آدام اسمیت، بر این ایده استوار است که جامعه نظم خود را نه از برنامه‌ریزی مرکزی، بلکه از دل رفتارهای فردی می‌یابد. مردم با دنبال کردن منافع شخصی‌شان، پیامدهایی می‌آفرینند که هیچ‌کس از پیش قصد آن را نداشته است. اسمیت توضیح می‌دهد که نهادهایی مثل زبان، قانون یا بازار در طول زمان به‌طور «خودجوش» تکامل یافته‌اند. «دست نامرئی» استعاره‌ای است برای این سازوکار هماهنگ‌کننده که بدون دخالت مستقیم قدرت سیاسی، نظم و توسعه را ایجاد می‌کند.

فصل دوم: علوم انسانی
این فصل به روش‌شناسی اسمیت در فهم جامعه می‌پردازد. او معتقد بود که علوم انسانی باید بر پایه‌ی مشاهده و تجربه بنا شود، اما چون همیشه داده‌های کامل در دسترس نیست، از «تاریخ حدسی» استفاده می‌کرد؛ یعنی فرضیه‌هایی درباره‌ی مسیر تکامل جوامع. مدل‌های ساده ذهنی برای فهم روابط پیچیده‌ی انسانی طراحی می‌شدند. این نوع اندیشه پایه‌ای برای شکل‌گیری جامعه‌شناسی و اقتصاد سیاسی مدرن شد.

فصل سوم: علم اخلاقیات
اسمیت در نظریه‌ی اخلاقی خود نشان می‌دهد که انسان موجودی اجتماعی است و هنجارها و ارزش‌ها در بستر روابط اجتماعی شکل می‌گیرند. «جامعه‌پذیری» انسان به این معناست که احساسات اخلاقی ما در تعامل با دیگران به‌وجود می‌آیند. اخلاق نه امری مطلق، بلکه وابسته به شرایط و مقتضیات فرهنگی و تاریخی است. این نگاه او را از فیلسوفان عقل‌گرا که اخلاق را ذاتی و تغییرناپذیر می‌دانستند متمایز می‌سازد.

فصل چهارم: علم رویه‌های قضایی
اینجا اسمیت تاریخ تکامل قانون و دولت را در چهار مرحله توصیف می‌کند: جوامع ابتدایی، کشاورزی، فئودالی و تجاری. او استدلال می‌کند که دولت محصول قرارداد انتزاعی یا اراده‌ی حاکم نیست، بلکه در پاسخ به نیازهای عملی انسان‌ها برای امنیت و عدالت شکل گرفته است. نقش دولت در دیدگاه اسمیت محدود اما ضروری است: پاسداری از قانون، تأمین امنیت، و حمایت از زیرساخت‌هایی که بازار به تنهایی قادر به ایجادشان نیست.

فصل پنجم: علم اقتصاد سیاسی
این فصل مشهورترین بخش اندیشه‌ی اسمیت را توضیح می‌دهد. تقسیم کار به‌عنوان عامل اصلی افزایش بهره‌وری معرفی می‌شود. هر فرد با دنبال کردن منفعت شخصی خود، از طریق مبادله و تجارت، ناخواسته به رفاه عمومی کمک می‌کند. بازارها و سازوکار قیمت‌ها هماهنگ‌کننده‌ی این فرآیند هستند. دست نامرئی در اینجا نقش تعیین‌کننده‌ای دارد: افراد برای سود خود کار می‌کنند، اما در نهایت سود جامعه را رقم می‌زنند.

فصل ششم: تکامل علم
علم نیز همچون سایر نهادهای اجتماعی محصول تکامل تاریخی است. اسمیت علم را حاصل ترکیب کنجکاوی طبیعی بشر و نیازهای عملی می‌داند. او نشان می‌دهد که علم بدون فروتنی و پذیرش نقد نمی‌تواند رشد کند؛ زیرا «غرور علمی» بزرگ‌ترین آفت آن است. در عوض، عقلانیت انتقادی و قابلیت خوداصلاحی موجب پیشرفت علم می‌شود.

فصل هفتم: تکامل اخلاق
اسمیت اخلاق را فرآیندی پویا و تکاملی می‌داند. قواعد عمومی و هنجارها باعث می‌شوند انتظارات افراد از یکدیگر پایدار و قابل پیش‌بینی شود. عادت‌ها، رسوم و سنت‌ها نقشی بنیادین در شکل‌دهی اخلاقیات دارند. با پیشرفت دانش و تغییر شرایط فرهنگی، اخلاق نیز تغییر می‌کند. بنابراین اخلاق محصول تاریخ و فرهنگ است، نه مجموعه‌ای از قوانین ثابت.

فصل هشتم: تکامل قانون و دولت
در این فصل، بر پیوند نزدیک میان قانون و تجربه‌ی تاریخی تأکید می‌شود. قانون مجموعه‌ای از قواعد نوشته و نانوشته است که از دل جامعه برمی‌آید. دولت نیز نهادی است که به‌مرور و با توجه به نیازهای اجتماعی پدیدار شده. نقش دولت در اندیشه اسمیت محدود به حفظ نظم، اجرای عدالت و فراهم کردن بستر برای رشد اقتصادی است، نه کنترل همه‌جانبه جامعه.

فصل نهم: تکامل بازارها
بازارها به‌عنوان سازوکاری برای گردآوری و هماهنگی دانش پراکنده افراد معرفی می‌شوند. هر فرد تنها بخش کوچکی از اطلاعات را دارد، اما سازوکار قیمت‌ها این اطلاعات پراکنده را با هم هماهنگ می‌کند. در نتیجه، بدون وجود یک برنامه‌ریز مرکزی، تعادلی کارآمد در سطح جامعه ایجاد می‌شود. این فصل بار دیگر قدرت نظم خودانگیخته را نشان می‌دهد.

فصل دهم: دست نامرئی
کتاب در این فصل با جمع‌بندی کل بحث‌ها به پایان می‌رسد. دست نامرئی نه یک نیروی ماورایی، بلکه استعاره‌ای برای پیامدهای ناخواسته‌ی رفتارهای فردی است. همان‌گونه که بازارها، اخلاق، قانون و علم تکامل می‌یابند، دست نامرئی نشان‌دهنده‌ی هماهنگی پنهانی است که از دل آزادی فردی و تعاملات اجتماعی برمی‌خیزد. این مفهوم نقطه عطفی در تفکر لیبرال و مبنای نظری توسعه اقتصادی در جهان شد.

این کتاب با کد:۱۴۰۱ ۷ف ۵الف /۵۷۴ JC در کتابخانه مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری موجود است و علاقه‌مندان می‌توانند در روزهای یک‌شنبه و سه‌شنبه از ساعت ۷:۳۰ تا ۱۱:۳۰ آن را به امانت بگیرند.