به گزارش روابط عمومي مركز، هفته دولت يادآور فداكاري هاي فرزندان پاك اين مرز بوم و احيا كننده روزهاي پر شور خدمتگزاري شهيدان رجايي و باهنر است. لذا اين هفته فرصتي به منظور بيان خدمات دولت و نيز بيان انتظارات مردم از خادمان خود در عرصه اجرايي كشور است. خدمت به كشور، مردم و انقلاب اسلامي، صيانت از بيت­ المال و پرهيز از اسراف و تبذير در دستگاه ­هاي اجرايي، ولايت مداري، بصيرت سياسي و همچنين استفاده از تجربيات گذشته به منظور رفع كاستي هاي امروز و ترسيم آينده اي روشن و قابل دستيابي به عنوان يك مطالبه مردمي از خادمان خود در دولت انقلابي، همواره مورد انتظار بوده است. لذا اين هفته را مغتنم مي شماريم و ضمن گفت و گو با رياست مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري به مرور عملكرد يك ساله اين مركز مي پردازيم.

دكتر سيد مهدي پاكذات؛دانش آموخته اقتصاد و عضو هيئت علمي دانشگاه رئيس جوان مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري در طول مسئوليت كمتر از يك سال خود در مقام رياست اين مركز ميزبان اين گفت و گو است. وي معتقد است ريل گذاري صحيح پژوهش و امتداد پژوهش تا مرحله سياست گذاري و اجرا با استفاده از نظرات افراد صاحب تجربه و مجاهدت جوانان تحول خواه مي تواند ضرب آهنگ تحولات را به سمت رفع كاستي هاي موجود رهنمون سازد.

در ادامه مشروح اين گفت و گو را مطالعه مي كنيد.

• در ابتداي گفت و گو قدري در خصوص نقش مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري و ساختار اين مركز براي ما صحبت كنيد.

در ابتدا هفته دولت را به همه همكاران خود در دولت عدالت محور سيزدهم تبريك عرض مي كنم. مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري سازمان برنامه و بودجه كشور از سال ۱۳۹۶ به منظور پشتيباني انديشه اي از نظام برنامه ريزي و بودجه ريزي در قالب بازوي پژوهشي و آموزشي سازمان برنامه و بودجه، شروع به فعاليت كرده است. اين مركز با پنج گروه پژوهشي در موضوعات مرتبط با نياز هاي سازمان برنامه و بودجه طراحي شده است. با وجود اين طراحي و تلاش همكاران براي ايجاد، تثبيت و هويت سازي، در دوره هاي پيشين اين مركز همانند بسياري از مراكز پژوهشي ذيل دستگاه هاي اجرايي كشور دچار برخي آسيب هاي كاركردي بود كه در طول كمتر از يك سال گذشته با مشاركت همكاران مركز مسير حركتي را اصلاح كرديم و اكنون از يك مركز كم توان و تازه كار در ديدگاه ذينفعان اصلي به مركزي با مختصات مشاور امين اثر گذار در ذهن سياستگذار سخن مي گوييم.

• در خصوص اين ريل گذاري جديد و به خصوص مختصات جديد مركز بيشتر توضيح دهيد.

  واقعيتِ مراكز پژوهشي دستگاه هاي اجرايي با كاركرد مورد انتظار از اين مراكز فاصله زيادي دارد. به عنوان مثال پژوهشگران مراكز پژوهشي دستگاه هاي اجرايي كمتر به قيود و نياز هاي اساسي دستگاه هاي اجرايي توجه دارند. و همواره خود را در هاله اي از اشراف علمي نسبت به دستگاه اجرايي مي بينند و در مقابل دستگاه اجرايي نيز مراكز پژوهشي وابسته را به اصطلاح دور از واقعيت ميدان اجرا مي دانند. اين شكاف باعث مي شود تا مراكز پژوهشي عملا از كارايي اصلي خود كه همانا حل نياز هاي پژوهشي سازمان متبوع خود است باز بمانند. لذا ما در مركز پژوهش ها با استفاده از پتانسيل موجود و تنها با بهره گيري از ابزار اقناع سازي با حداقل تغييرات مديريتي مسير پژوهشي مركز را اصلاح و باز بيني كرديم. اكنون مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري به عنوان يك بازيگر فعال، تمام ظرفيت خود را در خدمت رفع نياز هاي پژوهشي سازمان برنامه و بودجه قرار داده است و اين پژوهش ها را تا مرحله كاربست و اجرا امتداد مي دهد.

• ابزار شما در رفع نياز هاي پژوهشي سازمان برنامه و بودجه چيست؟

اين مركز به صورت هفتگي و مستمر با برگزاري نشست هاي علمي و تخصصي مبتني بر نياز هاي به روز سازمان تلاش كرده است به صورت گسترده با استفاده از ظرفيت كارشناسي استان ها و مراكز علمي معتبر، امكاني براي گفت و گوي عميق و ارائه راه حل هاي اجرايي براي سازمان را مهيا كند. ما در هفته گذشته هشتاد و هشتمين نشست مركز را برگزار كرديم. از سوي ديگر مركز با توليد گزارش هاي سياستي كوتاه و كاربردي در حوزه هاي متنوع نياز هاي فوري و پژوهشي سازمان را مرتفع مي كند در طول ۱۰ ماه ۳۲ گزارش سياستي فوري در مركز توليد شده است. در بخش ديگر، هم رساني يافته هاي پژوهشي با هدف همراه سازي شبكه ذينفعان بود كه در پنج كلان پروژه آمايش سرزمين، برنامه هفتم توسعه، پشتيباني پژوهشي از لايحه بودجه سنواتي، واكاوي تبصره هاي بودجه با هدف اصلاح بنيادين در ساختار تدوين بودجه، ايده‌پروري و استفاده از ابزارهاي نوين به منظور رفع نيازهاي آينده كشور تنها گوشه اي از تغيير ريل اين مركز به شمار مي رود.

• با شرحي كه بيان كرديد ساختار بزرگي براي اين حجم از اقدامات بايد مهيا كرده باشيد؟

ما در ابتداي فعاليت خودمان بر اساس رهنمود هاي رياست محترم سازمان برنامه و بودجه كشور بر اين باور بوديم كه مي بايست از تمام ظرفيت علمي كشور چه در حوزه پژوهشي و چه در بستر جامعه انديشگاهي و دانشگاهي استفاده نماييم، در عين حال بر اين باور استوار بوديم كه مي بايست مركز را به لحاظ نيروي انساني چابك و كوچك نگهداريم لذا در اين بين از مدل مديريت پژوهش استفاده كرديم. توليد ۷۲ گزارش پژوهشي مسئله محور در اين مدت تنها گوشه اي از خط توليد اين مركز به شمارمي رود. يا در بحث تبصره هاي بودجه با مدل انديشكده ها حركت تحولي را به منظور فهم و اصلاح ساختار بودجه آغاز كرديم و اميدواريم كه نتايج اين حركت در بودجه ۱۴۰۲ تا حدودي نمايان شود. لازم به ذكر است از اواخر مهر ماه ۱۴۰۰، مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري مسئوليت مطالعات پشتيبان تدوين برنامه هفتم توسعه را عهده دار شد كه اين مسئوليت را تا مرحله تهيه و تحويل پيش نويس سياست هاي كلي و نظام نامه تدوين برنامه به سازمان پيگيري كرد. مسئله محور بودن، توجه به بايد هاي سند ملي آمايش سرزمين و عبور از روش برنامه ريزي جامع و اهتمام به رويكرد برنامه ريزي مبتني بر هسته هاي كليدي در تدوين برنامه هفتم از اقدام هاي پژوهشي اين مركز در تدوين بايسته هاي برنامه هفتم توسعه مي باشد. همچنين اين مركز در جهت افزايش درصد تحقق برنامه هفتم توسعه، رويكرد را از پژوهش براي پژوهش به مسئله محوري در پژوهش و افزايش ارتباط گسترده با مراكز علمي كشور ، تغيير داد.

•  مركز چه نقش مشخصي در تدوين سند ملي آمايش داشت؟

تدوين سند ملي آمايش سرزمين از جمله اقدامات ديگري است كه در راستاي اجراي برنامه ششم توسعه بر عهده سازمان برنامه و بودجه كشور و مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري قرار گرفت. سند ملي آمايش سرزمين يكي از اسناد راهبردي مبتني بر سياست هاي كلي نظام است كه مجموعه اي از سياست‌ها و راهبردهاي لازم جهت تحقق استقرار مطلوب جمعيت و فعاليت در افق ۱۴۲۴ در آن طراحي شده است. لذادر راستاي پياده سازي اين سند، وظيفه كمك به الزامات تحقق و اجرايي شدن سند آمايش بر عهده اين مركز قرار گرفت و توانستيم آمايش سرزمين را در ادبيات سياستگذاران كشور به صورت گسترده ترويج نماييم. علاوه بر اين در تدوين برنامه هفتم توسعه نيز يكي از مهم ترين نكات، محوريت برنامه برمبناي سند آمايش سرزمين است كه از جمله اقدامات شبكه پژوهشي اين مركز به شمار مي رود. از ديگر اقدامات انجام شده و در دست اقدام در اين مركز مي توان به شروع تهيه گزارش‌هاي پشتيبان تدوين لايحه بودجه سال۱۴۰۲،بررسي عملكرد اقتصادي مناطق آزاد كشور در يك دوره۸ساله )۹۹تا۹۲ (و مطالعات توسعه منطقه مكران اشاره نمود.

• در نگاه شما جايگاه يك مركز پژوهشي تراز كجا بايد باشد؟

همانگونه كه در جاي ديگري هم اشاره داشته ام در تكميل زنجيره پژوهش، دانشگاه‌ها در ابتداي اين حلقه به عنوان مراكز توليد علم فعاليت مي‌كنند و در واقع دانشگاه‌ها با توليد علم پايه‌هاي حل مسائل را مي توانند توليد كنند. مراكز مطالعاتي به عنوان حلقه دوم هستند يكي از كار ويژه هاي مراكز مطالعاتي نشان دادن و ترسيم وضع موجود است به گونه‌اي كه سياست‌گذار بتواند به داده‌ها و يافته‌هاي آن اعتماد كامل داشته باشد.  معمولاً اين مراكز مطالعاتي به حل مسئله ورود نمي‌كنند، اگر هم ورودي داشته باشند، در محدوده جمع آوري راه حل‌هاي ارائه شده در گذشته است. حلقه سوم زنجيره مراكز پژوهشي هستند، اين مراكز همواره در پي پيدا كردن راه حل‌هاي جديد به منظور حل مسائل هستند. در عين حال اين مراكز بايد با دو ديدگاه آينده نگري و آينده نگاري، افق روشني را پيش چشم سياست‌گذار قرار دهند. حلقه چهارم اين زنجيره انديشكده‌ها هستند، به اين معنا كه انديشكده‌ها مسئله را نه تنها در نظر و ذهن سياست‌گذار بلكه روي زمين حل مي‌كنند. شعار اصلي انديشكده‌ها حل مسئله با دستان خالي است با اين وجود يك مثلث جادويي با سه ضلع قدرت، توانايي و پذيرش در دست انديشكده‌ها وجود دارد كه امكان حل مسئله را به اين مجموعه‌ها مي‌دهد. سه ضلع تيم توانمند، اخذ حمايت اركان قدرت و ايجاد مقبوليت عمومي تشكيل دهنده مثلث جادويي اين مراكز به شمار مي‌رود. ضلع ايجاد مقبوليت در نسبت با رسانه تعريف مي‌شود. در واقع رسانه ها مي توانند در كاركرد درست خود حل مسئله را به بهترين شكل امكان سازي كنند. ما در مركز پژوهش‌ها تلاش داريم تا به سمت فعاليت انديشكده‌اي حركت كنيم و مسئله را در عمل حل كنيم.

• براي سخن آخر اگر نكته اي هست بفرماييد.

همانگونه كه اشاره كردم ما در مركز تلاش مي كنيم با استفاده از افراد با تجربه و پيران خردمند از يك سو و ظرفيت علمي و عملي جامعه دانشگاهي و انديشگاهي از سوي ديگر به سمت رفع نياز هاي مطالعاتي سازمان برنامه و بودجه حركت كنيم. در اين بين وضعيت نخبگي و بدنه كارشناسي عظيم سازمان برنامه و بودجه كار در اين زمينه را با دشواري شيريني همراه كرده است. تك تك پژوهش ها و نشست هاي علمي ما توسط كارشناسان فهيم سازمان برنامه رصد مي شود و اين مهم تلاش و دقت همكاران ما را با جديت بالاتري همراه كرده است. لذا به گمانم ما توانسته ايم با اتخاذ شعار چابك، مسئله محور و نو آور مركز پژوهش ها را به عنوان مدلي از مركز پژوهش هاي تراز انقلاب اسلامي در آستانه هفته دولت به مردم و دولتمردان عزيز كشور معرفي كنيم.