در ابتداي اين نشست محمدولي روزبهان؛ عضو هيئت علمي مركز پژوهش‌هاي توسعه و آينده نگري سازمان برنامه و بودجه كشور در خصوص اهميت اين نشست گفت: ترانزيت ريشه در تاريخ دارد و راه ابريشم جزء با ارزش‌ترين ميراث تاريخي كشور در زمينه ترانزيت است.
وي ادامه داد: كشور ايران يكي از مسير‌هاي اصلي ترانزيت در خاورميانه است. قرار گيري در مسير سه قاره بسيار مهم موجب ارزشمند شدن جايگاه ترانزيتي ايران مي‌شود. همچنين وجود سواحل بسيار مناسب در جنوب و شمال كشور در بهترين موقعيت جغرافيايي به عنوان يك ظرفيت واقعي به شمار مي‌رود.
روزبهان افزود: وجود زير ساخت‌هاي ريلي در ايران، وجود شرايط اقليمي مناسب، شرايط خوب جغرافيايي بخشي از ظرفيت‌هاي ترانزيت كشور ايران است.
در ادامه سيد حمزه صفوي؛ مدير گروه مطالعات منطقه‌اي دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران به عنوان سخنران اول نشست گفت: يكي از مسائلي كه كمتر مورد توجه قرار گرفته، بحث ترانزيت است؛ لذا اگر بخواهيم يك نگاه گذرا و كلي به حجم ترانزيت در ايران داشته باشيم، حجم كل ترانزيت ايران در بالاترين حد به ۱۴ ميليون تن در سال رسيده است كه در حال حاضر حدود ۱۳ ميليون تن مي‌باشد. اين در حالي است كه اگر بخواهيم نگاهي به چين بيندازيم، حجم ترانزيت چين به اروپا از مسير كريدور‌هاي شرق به غرب ۶۰ ميليون تن است كه ايران با ظرفيت فعلي اش مي‌تواند حداقل ۱۵ درصد از اين رقم را عبور دهد يعني حدود ۱۰ ميليون تن.


وي در خصوص مشكلات ترانزيت در ايران گفت: تكميل نبودن شبكه ريلي يكي از مشكلات اصلي در خصوص توسعه ترانزيت كشور است. متاسفانه در كشور مبتني بر منطق بازار، توسعه زيرساخت‌هاي خودمان را طراحي نكرديم و اكنون هم اگر نقشه توسعه راه آهن را بر اساس نياز واقعي بخش خصوصي طراحي نكنيم و واقعيت بازار را در طراحي خود لحاظ نكنيم به راه خطا رفته ايم.
اين پژوهشگر مسائل ترانزيت ادامه داد: در بخش كريدوري بايد توليد ادبيات داشته باشيم و از توليد ادبيات هيجاني و سياسي در خصوص توسعه ترانزيت پرهيز شود و تلاش كنيم توليد ادبيات مبتني بر حقيقت باشد. در همين ارتباط مطالعه و انتشار درست ادبيات علمي يك ضرورت تاريخي است.
صفوي با بيان اينكه قلب مديريت ايران سازمان برنامه و بودجه است افزود: سازمان برنامه در اين بخش مي‌تواند با برنامه ريزي درست شبكه ترانزيت را در خدمت توسعه كشور بازطراحي كند.
وي در پاسخ به اينكه چرا ملت‌ها شكست مي‌خورند، گفت: در طول تاريخ ملت‌هايي كه توانستند ساختار‌هاي درست و كارآمد درست كنند، موفق مي‌شوند و بر عكس هر ملتي كه نتواند ساختار‌هاي درست و منطقي را طراحي كند، شكست خواهد خورد.
دكتر صفوي خاطر نشان كرد: نقشي كه سازمان برنامه مي‌تواند ايفا كند، نهاد سازي است و جلوگيري از شكل گيري نهاد‌هايي كه كاركرد درست را ندارند؛ لذا سازمان ملي كريدور با توجه به تجربيات متعدد در كشور‌هاي ديگر مي‌تواند اركان دخيل در ترانزيت را در كشور به يك هماهنگي برساند.
وي ضمن تشريح دلايل نظري تشكيل سازمان ملي كريدور‌ها در كشور ادامه داد: اين سازمان ملي مي‌تواند با سامان دادن به وضعيت آشفته كنوني در زمينه ترانزيت نقش به سزايي در اعتلاي كشور داشته باشد.
اين عضو هيات علمي دانشگاه در خصوص اهميت كريدور‌ها در قالب پيشنهاداتي گفت: كريدور شمال و جنوب بايد با دو شاخه تعريف شود. شاخه شمال شرقي به جنوب در كنار شاخه شمال غربي به جنوب بايد مورد توجه سياستگذار باشد همچنين اتصال ايران به درياي سياه از طريق مرز ارمنستان و در ادامه سوآپ گازي ايران به تركمنستان و تركيه و همچنين تكميل ريل اينچه برون، گنبد، آزادشهر و شاهرود از اولويت‌هاي بخش ترانزيت كشور است.
مهندس علي ضيائي؛ مدير انديشكده حمل و نقل ايران به عنوان سخنران دوم نشست در خصوص ترانزيت كالاي خارجي از مسير ايران گفت: عوايد اقتصادي تكميل چرخه ترانزيت در كشور مي‌تواند ظرفيت ترانزيت كشور را به ۳۰۰ ميليون تن برساند. ۱۰۸ ميليون تن در مسير شمال و جنوب و مابقي غرب به شرق.
وي در خصوص عوايد حاصل از بحث ترانزيت در كشور ادامه داد: ۶۰ الي ۷۰ دلار عوايد هر تن ترانزيت در كشور است لذا كشور با توسعه زير ساخت مي‌تواند به درآمد ۲۰ ميليارد دلاري در سال دست پيدا كند.
ضيائي با بيان تاريخچه ترانزيت در كشور ادامه داد: بهترين ركورد كشور در سال ۹۳ بود كه متاسفانه از آن تاريخ روند نزولي را طي كرديم؛ كه قسمت عمده اين افت به عوامل داخلي ارتباط دارد.
وي ادامه داد: ۲۰ ميليون تن ترانزيت هدف امسال است كه درآمد حدود يك و نيم ميليارد دلار را براي كشور به همراه خواهد داشت. با اين وجود لازم به تذكر است، در زمينه ترانزيت دو ادبيات اختلافي وجود دارد يكي در خصوص ظرفيت ترانزيت و ديگر در خصوص درآمد حاصل از ترانزيت، كه اين عدد بين ۲۰ دلار تا ۱۵۰ دلار بيان مي‌شود. با اين وجود اميدوارم بعد از تحقق افق بيست ميليون تن در سال، در افق ده ساله به ۱۰۰ ميليون تن ترانزيت در سال برسانيم البته به شرط همراهي همه دستگاه ها.
اين پژوهشگر حوزه ترانزيت، با بيان اقسام مفهوم ترانزيت ادامه داد: در بخش ترانزيت هوايي مسافر هم مي‌تواند به عنوان يك هدف قرار گيرد. اگر بتوانيم هاب منطقه‌اي در بخش جا به جايي مسافر بشويم درآمد سرشاري را از اين مسير به دست خواهيم آورد.
وي در همين زمينه ادامه داد: سه كشور تركيه، امارت و قطر سالانه ۱۰۳ ميليون مسافر را ترانزيت مي‌كنند، اما متاسفانه ما دراين بخش تنها ۷۰ هزار نفر در سال گذشته از اين ظرفيت استفاده كرديم؛ لذا با ظرفيت موجود مي‌توانيم هدف گذاري ۶ ميليون مسافر را تارگت كنيم و اين ظرفيت به تنهايي ۳.۲ ميليار دلار درآمد براي كشور به ارمغان خواهد آورد.
ضيائي در خصوص ديگر ظرفيت‌هاي ترانزيتي كشور ادامه داد: سوآپ ۱۵۰ ميليون بشكه نفت به تنهايي مي‌تواند ۱.۵ ميليارد دلار درآمد ارزي براي كشور داشته باشد. سوآپ گاز هم مي‌تواند براي كشور يك ميليارد دلار درآمد جديد ايجاد كند.
وي افزود: علاوه بر مباحث اقتصادي ترانزيت مباحث ژئوپليتيك هم در اين زمينه از اهميت بالايي برخوردار است با تمام ظرفيت‌هاي بيان شده كشور اكنون تقريبا ۱۰ ميليون تن ترانزيت را در سال تجربه مي‌كند؛ كه اكثر اين رقم هم از طريق جاده‌اي است. رتبه اول ترانزيت كشور هم مربوط به بحث انتقال مازوت كردستان عراق است.
اين پژوهشگر انديشكده ترانزيت كشور ادامه داد: در بحث ترانزيت مسير‌هايي مي‌توانيم داشته باشيم كه مورد توجه نبوده است. كريدور چين به اروپا مي‌تواند به عنوان يك مسير جدي مورد توجه قرار گيرد. بحث تناژ چين به اروپا ۱۳۰ ميليون تن است كه اكنون ما هيچ سهمي از اين بازار مهم نداريم.
وي با بيان فرصت‌هاي كم نظير ترانزيت كشور ادامه داد: مسير روسيه ۳۴ الي ۳۵ ميليون تن تردد دارد كه سهم ما متاسفانه ۳۴ هزار تن است. وضعيت كريدور ترانزيت به سمت افغانستان در وضعيت مطلوبي است. البته در وضعيت فعلي اين مسير يك طرفه به سمت افغانستان است، ولي با تمركز بر روي معادن افغانستان مي‌توانيم اقتصاد منطقه را تغيير دهيم. كشور‌هاي حوزه (سي آي اس) به دليل شرايط خاص خود، تجارت محدودي دارند كه يكي از دلايل ضعف اين كشور‌ها نرسيدن آن‌ها به آب‌هاي آزاد است، لذا در صورت هموار سازي شرايط براي اين كشور‌ها مي‌توانيم از ظرفيت آن‌ها در توسعه شبكه ترانزيت خود استفاده كنيم.
وي با بيان اين مهم كه بحث تهديد كريدور‌هاي ما خيلي مهم است افزود: اصلي‌ترين رقيب ما در منطقه تركيه است و همچنين ايجاد كريدور‌هاي متعددي جديد توسط رقبا به عنوان مثال، ما در چابهار خود را معطل هندوستان كرديم در حالي كه مسير آن‌ها كلا تغيير كرده است.
ضيائي زمان، امنيت و هزينه را سه مولفه اصلي در خصوص ترانزيت دانست و افزود: اين سه عامل توسط تجار مورد محاسبه قرار مي‌گيرند. بروكراسي‌هاي پيچيده ما در كشور مزيت زمان را به كلي از بين مي‌برد. در همين حال روسيه با كاهش محدويت‌هاي گمركي مشكل ترانزيت را حتي در زمان جنگ كنوني حفظ كرده است.
اين پژوهشگر ادامه داد: ما بعضاً انتقال بار از بندر امام خميني (ره) تا سرخس را ۲۰ روز طول مي‌دهيم! بنابراين مزيت كشور را عملا در زمينه ترانزيت از بين برده ايم. در خصوص ترانزيت بحث مرز يك گلوگاه است. بين يك تا شش روز توقف در مرز مشكلات اساسي براي ترانزيت به وجود مي‌آورد. با اين حال حتي موضوع حمل يك سره را كلا حذف كرديم؛ كه در كشور ما ۱۰ الي ۱۴ نهاد وجود دارد كه عملا دخيل در مسئله ترانزيت هستند و با وجود اين آشفتگي، نمي‌توانيم به معناي واقعي كلمه، به ترانزيت مطلوب دست پيدا كنيم.
مدير انديشكده حمل و نقل ايران با بررسي مشكلات ترانزيت در كشور ادامه داد: مجوز‌هايي كه بر سر راه ترانزيت گذاشته ايم مشكل اصلي ترانزيت است. به عنوان مثال نهادي مثل سازمان حفظ نباتات در يك نمونه مشكل حادي براي ترانزيت به وجود آورده است.
وي در همين زمينه ادامه داد: براي يك كالا مثل نفت به دليل ارزش بالا، يك وزارتخانه ايجاد كرديم، ولي براي ترانزيت كه مي‌تواند چند برابر نفت ارزش ايجاد كند نهاد متولي با اختيارات كافي نداريم.
مهندس علي ضيائي در خاتمه به بيان پيشنهاداتي در زمينه رفع موانع ترانزيت پرداخت و گفت: ما مي‌توانيم مسير‌هاي كريدور سبز ايجاد كنيم، مثل حمل و نقل ريلي كه احتمال نشتي كمي در داخل كشور دارند؛ لذا راه اندازي كريدور سبز گمركي و بازاريابي بين المللي مي‌تواند كشور را در زمينه ترانزيت توسعه دهد.
وي در خاتمه خاطر نشان كرد: در همين چند ماه اخير با جديت دولت سيزدهم، توانستيم ۱۵ ميليون تن ترانزيت در قالب تفاهم به ظرفيت كشور اضافه كنيم، كه اين رقم معادل كل ظرفيت ترانزيت كشور است.
لازم به ذكر است هشتاد و پنجمين نشست علمي-تخصصي در روز چهارشنبه ۱۲ مرداد ماه سال ۱۴۰۱، ساعت ۱۰ الي ۱۲ با عنوان "ترانزيت پيشران توسعه كشور" به همت دفتر آموزش و ترويج مركز پژوهش‌هاي توسعه و آينده نگري برگزار شد.

دريافت لينك خبر