در نشست علمی تخصصی مرکز مطرح شد: ضایعات بخش کشاورزی در زنجیره­های مختلف موجود در کشور معادل تامین غذای 18 میلیون نفر است، کنترل و استفاده از روش های دانش بنیان در غنی سازی غذایی ضایعات بخش کشاورزی می تواند کشور را از واردات نهاده­های دامی بی نیاز کند. 75 الی 80 درصد هزینه های واحدهای تولیدی دامی مربوط به تامین خوراک دام است، استفاده از روش های جدید در بهره وری ضایعات بخش کشاورزی در زمینه تامین خوراک دام، قیمت تمام شده دام را به شدت کاهش می دهد.

به گزارش روابط عمومی مرکز، یکصد و پانزدهمین نشست علمی-تخصصی با عنوان" نقش شرکت­های دانش بنیان در امنیت غذایی (بررسی خوراک دام)" با حضور دکتر علی کیانی راد، رئیس موسسۀ پژوهش­های برنامه­ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی به عنوان مدیر علمی و آقایان دکتر هرمز منصوری، عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی و دکتر اکبر تقی­زاده، استاد دانشگاه تبریز و معاون اداری - مالی دانشگاه مراغه به عنوان سخنرانان این نشست، برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر علی کیانی راد، رئیس موسسۀ پژوهش­های برنامه­ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی به عنوان مدیر علمی ضمن واکاوی تعریف بخش کشاورزی در کشور گفت: کشاورزی فقط شامل تولید نیست بلکه در تعریف جامع کشاورزی، حفظ منابع طبیعی، داد و ستد، بهداشت و درمان و... همگی اجزای زنجیره ارزش کشاورزی به حساب می آیند و در یک تعریف جامع می توانیم بگوییم کشاورزی از ژن تا سلول را در بر می گیرد. پس بدین معنا کشاورزی فقط تامین زنجیره غذایی نیست.

وی ادامه داد: زنجیره ارزش محصولات کشاورزی و غذایی از ژن تا سلول زنجیره پیچیده ای از تولید، تا توزیع را در جنبه های گوناگون در بر می گیرد.

وی ضمن اشاره به چهار مولفه امنیت غذایی گفت: در تعریف امنیت غذایی باید به صورت متقدم "غذا فراهم باشد" حال این فراهمی غذا، چه با تولید داخلی باشد و چه با مقوله واردات، که البته طبق قانون اساسی باید بیشتر مبتنی بر تولید داخلی باشد، بر همین اساس غذا باید در دسترس و سالم باشد. پایداری و ثبات وجود غذا از دیگر مولفه های امنیت غذایی به شمار می رود.

دکتر کیانی راد افزود: امنیت غذایی تحت تاثیر تغییرات اقلیمی، پاندمی ها و همچنین درگیری های بین المللی می تواند متزلزل شود و در واقع این سه پدیده می تواند امنیت غذایی را با خدشه مواجه کند.

در ادامه این نشست دکتر هرمز منصوری، عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وزارت جهادکشاورزی به عنوان سخنران ابتدایی این نشست ضمن بیان اهمیت مقوله امنیت غذایی گفت: بیشترین سهم استفاده از پروتئین در دنیا اختصاص به تولید شیر دارد و پس از آن تولید تخم مرغ. در کشور ما، 152 میلیون تن مصرف مواد غذایی داریم. میزان تولید کشاورزی ما 133 میلیون تن است که از این میان 110 میلیون تن سهم گیاهی است و 22 میلیون تن سهم تولیدات حیوانی است.

وی ضمن اشاره به آمارهای موجود در خصوص ضایعات تولیدات کشاورزی در زنجیره تامین کشور گفت: ما برآورد 30 میلیون تن تلفات و ضایعات و هدررفت این بخش را در طول زنجیره تامین داریم، در واقع نزدیک به سی درصد از تولیدات کشاورزی در کشور تبدیل به ضایعات می شود، که این عدد معادل غذای 18 میلیون نفر است.

دکتر منصوری ضمن بیان تاریخچه تولیدات کشاورزی در کشور گفت: ما در دهه چهل صادر کننده دام بودیم اما بعد از اصلاحات ارضی  و اتخاذ سیاست های مختلف در سال های پس از آن، ما به وارد کننده دام تبدیل شدیم.

وی ادامه داد: ما در کشور 900 هزار تن گوشت قرمز و 11 میلیون تن شیر تولید می کنیم.  این در حالی است که برای تامین شیر مورد نیاز کشور در مقطعی با سیاست آمیخته گری گاوهای وارداتی و گاوهای بومی مواجه شدیم. در واقع این سیاست در تضاد با امکانات داخلی کشور در بخش نهاده­های دامی بود و پس از اجرای این سیاست نیاز به واردات نهاده­های دامی در سال های اخیر به وجود آمد تا بتوانیم تولید شیر، مرغ و گوشت را درحد قابل قبولی نگهداریم.

منصوری گفت: ما برای تامین خوراک دام شیرده و غذای طیور نیز به تولیدات خارج از مرزها نیازمند هستیم. با وجود اینکه 80 درصد زمین های زیر کشت برای کشت غلات استفاده می شود، باز با کمبود منابع در این بخش مواجه هستیم. نکته اساسی این است که واردات علوفه به دلیل حجم بالا و هزینه های حمل و نقل، صرفه اقتصادی ندارد و از سوی دیگر افزایش نرخ نهاده های دامی در سال های اخیر بسیار بالا رفته است. این هزینه ها بر روی قیمت تمام شده محصول تاثیر مستقیم دارد.

وی ضمن اشاره به اینکه اکثر نهاده های دامی در کشور تولید نمی شود، خاطر نشان کرد: ضرورت بهره وری در بخش کشاورزی یک اولویت است و این درحالی است که جمعیت روستایی و عشایری رو به سوی کاهش گذاشته است و در واقع جمعیت مولد محصولات دامی و کشاورزی در حال کاهش است. جالب است بدانید بر اساس داده های موجود 75 الی 80 درصد هزینه های هر واحد تولیدی در زمینه تولیدات دامی، بحث خوراک دام است و اگر مراتع با کیفیت بتواند این سهم را تامین کند هزینه تولید به شدت کنترل می شود.

منصوری ضمن اشاره به محدودیت های منابع آبی کشور خاطر نشان کرد: باید به سمت بهبود کیفیت مراتع حرکت کنیم و بهبود راندمان آبیاری را باید در نظر بگیریم. بسیاری بر این باورند ما تا 50 درصد اضافی برداشت آب در بخش کشاورزی داریم و این عدد تنها با اجرای مدل های بهره وری منابع آبی قابل مدیریت خواهد بود.

منصوری با اشاره به اهمیت تغییر الگوی کشت ادامه داد: ما باید به سمت تغییر الگوی کشت حرکت کنیم. توجه به پسماندهای کشاورزی و باغداری و اهمیت بخش بهداشت و سلامت دام از اهمیت زیادی در کنترل بهره ورری در بخش کشاورزی و دامی برخوردار است. همچنین انتخاب ژنتیک درست دام ها نیز دارای اهمیت ویژه ای است که در تحقق مدل های بهره وری بخش کشاورزی و دامی می بایست مورد توجه قرار گیرد.

این پژوهشگر ارشد بخش کشاورزی در پایان سخنان خود افزود: ما با مدل های نوآورانه و دانش بنیان می توانیم بسیاری از نیازهای غذای دام ها را تامین کنیم و این مدل ها می توانند به امنیت غذایی کشور کمک شایانی کنند. 

در ادامه دکتر اکبر تقی­زاده، استاد دانشگاه تبریز و معاون اداری، مالی دانشگاه مراغه به عنوان سخنران دوم نشست ضمن اشاره به فرامین رهبر انقلاب در خصوص نقش دانشگاه ها و دانش بنیان ها در مقوله امنیت غذایی در بخش کشاورزی گفت: تمرکز ما مبتنی بر کاهش و قطع واردات نهاده­های دامی در کشور است.

وی ضمن اشاره به تجربیات خود در خصوص مدیریت ضایعات کشاورزی و تبدیل آن به نهاده­های دامی گفت: برای هر منطقه و هر ناحیه می شود از ضایعات کشاورزی همان منطقه با بهره وری بالای 60 درصد برای تامین خوراک­های دامی استفاده کرد. غنی سازی ضایعات کشاورزی جهت استفاده بهتر دام می تواند ضامن امنیت غذایی و کاهش وابستگی کشور به واردات نهاده­های دامی باشد.

دکتر تقی زاده با اشاره به وجود 30 درصد ضایعات کشاورزی از کل تولیدات این بخش در کشور، خاطر نشان کرد: توجه بیشتر به دام پروری جهت استفاده بیشتر مردم از مواد پروتئینی از اهمیت ویژه ای برای کشور برخوردار است و این مهم نیازمند تامین آب است و با توجه به کمبود آب در کشور باید به سمت بهره وری محصولات گام برداریم. به صورت شفاف باید بتوانیم "کاه" را از یک غذای شکم پر کن برای دام با استفاده از روش های علمی به ماده ای سرشار و غنی برای غذای دام تبدیل کنیم و در این بخش نقش دانش بنیان ها بسیار تعیین کننده است.

وی ضمن اشاره به اهمیت بهره وری ضایعات کشاورزی در خصوص تولید خوراک دام خاطر نشان کرد:  قابلیت هضم ضایعات کشاورزی برای دام ها با روش های فناورانه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تقی زاده ادامه داد: با وجود یک میلیون تن ضایعات نیشکر در کشور می توانیم با استفاده از روش های بومی و داخلی، بخشی از خوراک دام را در کشور تامین کنیم. لذا با استفاده از روش های نوین تامین خوراک دام غنی شده حتی می شود از بیماری های دام نیز جلوگیری شود.

این استاد دانشگاه در پایان ضمن اشاره به نتایج مطالعات علمی انجام شده در خصوص استفاده از روش های مورد اشاره و تجربه های انجام شده در این زمینه گفت: ما بر اساس یافته های علمی با استفاده از این مدل های بومی در غنی سازی ضایعات کشاورزی و استفاده از این محصول به عنوان نهاده­های دامی می توانیم در قیمت تمام شده دام تاثیر کاهشی معنا داری داشته باشیم و از سوی دیگر نیاز واردات کشور به نهاده­های دامی را به شدت کاهش دهیم.

لازم به ذکر است این نشست به همت دفتر آموزش مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری و شرکت "توسعه دانش بنیان سینا" روز سه­ شنبه 23 اسفند ­ماه 1401، از ساعت 10 الی 12، با حضــور جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهـی، صاحب­نظران، مدیـران، کارشناسان دستگـاه­های اجــرایی ملّی و استـانی به صورت حضوری و مجازی برگزارشد.