در ابتداي اين نشست دكتر محمدولي روزبهان؛ عضو هيئت علمي مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري سازمان برنامه و بودجه كشور  در خصوص اهميت اين نشست گفت: ترانزيت ريشه در تاريخ دارد و راه ابريشم جزء با ارزش ترين ميراث تاريخي كشور در زمينه ترانزيت است. 

وي ادامه داد: كشور ايران يكي از مسير هاي اصلي ترانزيت در خاورميانه است. قرار گيري در مسير سه قاره بسيار مهم موجب ارزشمند شدن جايگاه ترانزيتي ايران مي شود. همچنين وجود سواحل بسيار مناسب در جنوب و شمال كشور در بهترين موقعيت جغرافيايي به عنوان يك ظرفيت واقعي به شمار مي رود.

روزبهان افزود: وجود زير ساخت هاي ريلي در ايران، وجود شرايط اقليمي مناسب، شرايط خوب جغرافيايي بخشي از ظرفيت هاي ترانزيت كشور ايران است. 

در ادامه دكتر سيد حمزه صفوي؛ مدير گروه مطالعات منطقه اي دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران به عنوان سخنران اول نشست گفت: يكي از مسائلي كه كمتر مورد توجه قرار گرفته، بحث ترانزيت است. لذا اگر بخواهيم يك نگاه گذرا و كلي به حجم ترانزيت در ايران داشته باشيم، حجم كل ترانزيت ايران در بالاترين حد به ۱۴ ميليون تن در سال رسيده است كه در حال حاضر حدود ۱۳ ميليون تن مي باشد. اين در حالي است كه اگر بخواهيم نگاهي به چين بيندازيم، حجم ترانزيت چين به اروپا از مسير كريدور هاي شرق به غرب ۶۰ ميليون تن است كه ايران با ظرفيت فعلي اش مي تواند حداقل ۱۵ درصد از اين رقم را عبور دهد يعني حدود ۱۰ ميليون تن.

وي در خصوص مشكلات ترانزيت در ايران گفت: تكميل نبودن شبكه ريلي يكي از مشكلات اصلي در خصوص توسعه ترانزيت كشور است. متاسفانه در كشور مبتني بر منطق بازار، توسعه زيرساخت هاي خودمان را طراحي نكرديم و اكنون هم اگر نقشه توسعه راه آهن را بر اساس نياز واقعي بخش خصوصي طراحي نكنيم و واقعيت بازار را در طراحي خود لحاظ نكنيم به راه خطا رفته ايم.

اين پژوهشگر مسائل ترانزيت ادامه داد: در بخش كريدوري بايد توليد ادبيات داشته باشيم و از توليد ادبيات هيجاني و سياسي در خصوص توسعه ترانزيت پرهيز شود و تلاش كنيم توليد ادبيات مبتني بر حقيقت باشد. در همين ارتباط مطالعه و انتشار درست ادبيات علمي يك ضرورت تاريخي است.

صفوي با بيان اينكه قلب مديريت ايران سازمان برنامه و بودجه است افزود: سازمان برنامه در اين بخش مي تواند با برنامه ريزي درست شبكه ترانزيت را در خدمت توسعه كشور بازطراحي كند.

وي در پاسخ به اينكه چرا ملت ها شكست مي خورند، گفت: در طول تاريخ ملت هايي كه توانستند ساختار هاي درست و كارآمد درست كنند، موفق مي شوند و بر عكس هر ملتي كه نتواند ساختار هاي درست و منطقي را طراحي كند، شكست خواهد خورد.

دكتر صفوي خاطر نشان كرد: نقشي كه سازمان برنامه مي تواند ايفا كند، نهاد سازي است و جلوگيري از شكل گيري نهاد هايي كه كاركرد درست را ندارند. لذا سازمان ملي كريدور با توجه به تجربيات متعدد در كشور هاي ديگر مي تواند اركان دخيل در ترانزيت را در كشور به يك هماهنگي برساند.

وي ضمن تشريح دلايل نظري تشكيل سازمان ملي كريدور ها در كشور ادامه داد: اين سازمان ملي مي تواند با سامان دادن به وضعيت آشفته كنوني در زمينه ترانزيت نقش به سزايي در اعتلاي كشور داشته باشد.

اين عضو هيات علمي دانشگاه در خصوص اهميت كريدور ها در قالب پيشنهاداتي گفت: كريدور شمال و جنوب بايد با دو شاخه تعريف شود. شاخه شمال شرقي به جنوب در كنار شاخه شمال غربي به جنوب بايد مورد توجه سياستگذار باشد همچنين اتصال ايران به درياي سياه از طريق مرز ارمنستان و در ادامه سوآپ گازي ايران به تركمنستان و تركيه و همچنين تكميل ريل اينچه برون، گنبد، آزادشهر و شاهرود از اولويت هاي بخش ترانزيت كشور است.

مهندس علي ضيائي؛ مدير انديشكده حمل و نقل ايران به عنوان سخنران دوم نشست در خصوص ترانزيت كالاي خارجي از مسير ايران گفت: عوايد اقتصادي تكميل چرخه ترانزيت در كشور مي تواند ظرفيت ترانزيت كشور را به ۳۰۰ ميليون تن برساند. ۱۰۸ ميليون تن در مسير شمال و جنوب و مابقي غرب به شرق.

وي در خصوص عوايد حاصل از بحث ترانزيت در كشور ادامه داد: ۶۰ الي ۷۰ دلار عوايد هر تن ترانزيت در كشور است لذا كشور با توسعه زير ساخت مي تواند به درآمد ۲۰ ميليارد دلاري در سال دست پيدا كند.

ضيائي با بيان تاريخچه ترانزيت در كشور ادامه داد: بهترين ركورد كشور در سال ۹۳ بود كه متاسفانه از آن تاريخ روند نزولي را طي كرديم. كه قسمت عمده اين افت به عوامل داخلي ارتباط دارد.

وي ادامه داد: ۲۰ ميليون تن ترانزيت هدف امسال است كه درآمد حدود يك و نيم ميليارد دلار را براي كشور به همراه خواهد داشت. با اين وجود لازم به تذكر است، در زمينه ترانزيت دو ادبيات اختلافي وجود دارد يكي در خصوص ظرفيت ترانزيت و ديگر در خصوص درآمد حاصل از ترانزيت، كه اين عدد بين ۲۰ دلار تا ۱۵۰ دلار بيان مي شود. با اين وجود اميدوارم بعد از تحقق افق بيست ميليون تن در سال، در افق ده ساله به ۱۰۰ ميليون تن ترانزيت در سال برسانيم البته به شرط همراهي همه دستگاه ها. 

اين پژوهشگر حوزه ترانزيت، با بيان اقسام مفهوم ترانزيت ادامه داد: در بخش ترانزيت هوايي مسافر هم مي تواند به عنوان يك هدف قرار گيرد. اگر بتوانيم هاب منطقه اي در بخش جا به جايي مسافر بشويم درآمد سرشاري را از اين مسير به دست خواهيم آورد. 

وي در همين زمينه ادامه داد: سه كشور تركيه، امارت و قطر سالانه ۱۰۳ ميليون مسافر را ترانزيت مي كنند اما متاسفانه ما دراين بخش تنها ۷۰ هزار نفر در سال گذشته از اين ظرفيت استفاده كرديم. لذا با ظرفيت موجود مي توانيم هدف گذاري ۶ ميليون مسافر را تارگت كنيم و اين ظرفيت به تنهايي ۳,۲ ميليار دلار درآمد براي كشور به ارمغان خواهد آورد.

ضيائي در خصوص ديگر ظرفيت هاي ترانزيتي كشور ادامه داد: سوآپ ۱۵۰ ميليون بشكه نفت به تنهايي مي تواند ۱,۵ ميليارد دلار درآمد ارزي براي كشور داشته باشد. سوآپ گاز هم مي تواند براي كشور يك ميليارد دلار درآمد جديد ايجاد كند.

وي افزود: علاوه بر مباحث اقتصادي ترانزيت مباحث ژئوپليتيك هم در اين زمينه از اهميت بالايي برخوردار است با تمام ظرفيت هاي بيان شده كشور اكنون تقريبا ۱۰ ميليون تن ترانزيت را در سال تجربه مي كند. كه اكثر اين رقم هم از طريق جاده اي است. رتبه اول ترانزيت كشور هم مربوط به بحث انتقال مازوت كردستان عراق است.

اين پژوهشگر انديشكده ترانزيت كشور ادامه داد: در بحث ترانزيت مسير هايي مي توانيم داشته باشيم كه مورد توجه نبوده است. كريدور چين به اروپا مي تواند به عنوان يك مسير جدي مورد توجه قرار گيرد. بحث تناژ چين به اروپا ۱۳۰ ميليون تن است كه اكنون ما هيچ سهمي از اين بازار مهم نداريم.

وي با بيان فرصت هاي كم نظير ترانزيت كشور ادامه داد: مسير روسيه ۳۴ الي ۳۵ ميليون تن تردد دارد كه سهم ما متاسفانه ۳۴ هزار تن است. وضعيت كريدور ترانزيت به سمت افغانستان در وضعيت مطلوبي است . البته در وضعيت فعلي اين مسير يك طرفه به سمت افغانستان است ولي با تمركز بر روي معادن افغانستان مي توانيم اقتصاد منطقه را تغيير دهيم. كشور هاي حوزه (سي آي اس) به دليل شرايط خاص خود، تجارت محدودي دارند كه يكي از دلايل ضعف اين كشور ها نرسيدن آنها به آب هاي آزاد است، لذا در صورت هموار سازي شرايط براي اين كشور ها مي توانيم از ظرفيت آنها در توسعه شبكه ترانزيت خود استفاده كنيم. 

وي با بيان اين مهم كه بحث تهديد كريدورهاي ما خيلي مهم است افزود: اصلي ترين رقيب ما در منطقه تركيه است و همچنين ايجاد كريدور هاي متعددي جديد توسط رقبا به عنوان مثال، ما در چابهار خود را معطل هندوستان كرديم در حالي كه مسير آنها كلا تغيير كرده است.

ضيائي زمان، امنيت و هزينه را سه مولفه اصلي در خصوص ترانزيت دانست و افزود: اين سه عامل توسط تجار مورد محاسبه قرار مي گيرند. بروكراسي هاي پيچيده ما در كشور مزيت زمان را به كلي از بين مي برد. در همين حال روسيه با كاهش محدويت هاي گمركي مشكل ترانزيت را حتي در زمان جنگ كنوني حفظ كرده است. 

اين پژوهشگر ادامه داد: ما بعضاً انتقال بار از بندر امام خميني(ره) تا سرخس را ۲۰ روز طول مي دهيم! بنابراين مزيت كشور را عملا در زمينه ترانزيت از بين برده ايم. در خصوص ترانزيت بحث مرز يك گلوگاه است. بين يك تا شش روز توقف در مرز مشكلات اساسي براي ترانزيت به وجود مي آورد. با اين حال حتي موضوع حمل يك سره را كلا حذف كرديم. كه در كشور ما ۱۰ الي ۱۴ نهاد وجود دارد كه عملا دخيل در مسئله ترانزيت هستند و با وجود اين آشفتگي، نمي توانيم به معناي واقعي كلمه، به ترانزيت مطلوب دست پيدا كنيم.

مدير انديشكده حمل و نقل ايران با بررسي مشكلات ترانزيت در كشور ادامه داد: مجوز هايي كه بر سر راه ترانزيت گذاشته ايم مشكل اصلي ترانزيت است. به عنوان مثال نهادي مثل سازمان حفظ نباتات در يك نمونه مشكل حادي براي ترانزيت به وجود آورده است. 

وي در همين زمينه ادامه داد: براي يك كالا مثل نفت به دليل ارزش بالا، يك وزارتخانه ايجاد كرديم ولي براي ترانزيت كه مي تواند چند برابر نفت ارزش ايجاد كند نهاد متولي با اختيارات كافي نداريم.

مهندس علي ضيائي در خاتمه به بيان پيشنهاداتي در زمينه رفع موانع ترانزيت پرداخت و گفت: ما مي توانيم مسير هاي كريدور سبز ايجاد كنيم، مثل حمل و نقل ريلي كه احتمال نشتي كمي در داخل كشور دارند. لذا راه اندازي كريدور سبز گمركي و بازاريابي بين المللي مي تواند كشور را در زمينه ترانزيت توسعه دهد.

وي در خاتمه خاطر نشان كرد: در همين چند ماه اخير با جديت دولت سيزدهم، توانستيم ۱۵ ميليون تن ترانزيت در قالب تفاهم به ظرفيت كشور اضافه كنيم، كه اين رقم معادل كل ظرفيت ترانزيت كشور است.

لازم به ذكر است هشتاد و پنجمين نشست علمي-تخصصي در روز چهارشنبه ۱۲ مرداد ماه سال ۱۴۰۱، ساعت ۱۰ الي ۱۲ با عنوان "ترانزيت پيشران توسعه كشور" به همت دفتر آموزش و ترويج مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري برگزار شد.

دريافت لينك خبر